“Rüzgarı her zaman kontrol edemezsin ama yelkenleri kontrol edebilirsin”
Dr. Bob Chope
SSD’lere, HDD’lere Karşın Ne Kadar Güvenebiliriz?
Katı Hal Sürücüleri olarak Türkçe’ye tercüme edilen SSD'ler (Solid State Drive), eski tip dönen mekanik sabit sürücülerden yani HDD'lerden (Hard Disk Drive) daha hızlıdır. Peki kullanım süresi uzadıkça ne kadar güvenilirler? Bir SSD'in kullanım ömrü ne kadardır? Bu ve başka soruların için profesyonel desteğe ihtiyaç duyabilirsin. SSD güvenilirliği ve tüm donanım ihtiyaçlarınız için en doğru adrese gitmelisin.
Bir SSD kullanacaksan, SSD güvenilirliğini ölçmeye yardımcı olan birkaç yararlı ölçüm süreci vardır (P/E döngüleri, TBW (Yazılan Terabayt) ve MTBF (Arızalar Arasındaki Ortalama Süre) vs.).
SSD ne işe yarar?
Bir SSD'nin içini açtığında, bunun bir Flash sürücüden farkı olmadığını göreceksin. Bir devre kartında bazı bellek yongalarınız ile genellikle güç beslemesinden ve veri aktarımından sorumlu olan, PCIe veya SATA biçiminde gelen bir giriş/çıkış bağlantı noktanız var.
Geleneksel bir sabit sürücüden (HDD) farklı olarak, bunun veri okumak ve yazmak için bir aktüatör kolu (HDD’nin içindeki okuma yazma koludur, kolu hareket ettiren parçaya aktüatör denir) yoktur. Fiziksel kolun olmadığı ve dolayısıyla onun hareket hızına bağlı olmadığı için SSD'ler, verileri çok daha hızlı okuyup yazabilirler. Farklı türde SSD form faktörleri ve NAND hücre türleri olduğundan, kesin farkı söylemek zordur ama SSD'ler birkaç kat daha hızlıdır. Bu arada, bir aktüatör kolunun olmaması SSD'lerin HDD’ler gibi ses çıkarmadığı anlamına da gelir.
HDD ve SSD arasındaki farklara çok fazla girmeyeceğiz, ancak bir SSD alırken hemen hemen herkesin göz önünde bulundurması gereken son bir önemli faktör, SSD’lerin GB depolama kapasitesi başına çok daha pahalı olmasıdır.
Günümüzde neredeyse tüm SSD türleri NAND flash bellek hücrelerinde depolanmaktadır. Çoğu bilgisayar parçası adının aksine “NAND” bir kısaltma değildir.
NAND, güç kaynağını çıkardığında bile verileri tutan kalıcı bir katı hal belleğidir. Bununla birlikte, flaş tipi bellek hücreleri yalnızca P/E döngülerinde ölçülen (programlanmış ve silinmiş anlamına gelir) belirli sayıda programlanabilir ve silinebilir.
Bir SSD'nin iyi olduğu P/E döngüsü sayısı ve kullandığı teknolojiye bağlıdır. Bu 500 ile 100.000 P/E döngüsü arasında değişir.
SSD ve HDD, video performansı açısından oyun için en iyisi hangisi?
Farklı SSD Form Faktörleri
Şu anda 4 SSD form faktörü vardır:
2.5”
mSATA
M.2
PCI-E
2,5” SSD'ler
2,5” SSD'ler en popüler ve en uygun fiyatlı olanlardır. Dışarıdan, geleneksel bir 3,5” HDD'ye benziyor, ancak daha küçük olduğu açıkça belli oluyor. İçinde hareketli parçalar olmadığından hafiftir. Bununla beraber güç ve veri aktarımları için bir SATA konektörüne ihtiyaç duyacaktır.
Ayrıca, sırasıyla 325 MB/sn ile 600 MB/sn arasında değişebilen sıralı yazma ve okuma hızlarına sahiptir. Bu, başka PCIe SSD'lere kıyasla küçük görünebilir ama bu, kullanıcıya hızlı bir deneyim sunmak için fazlasıyla yeterli.
mSATA SSD'ler
mSATA (Mini-SATA) SSD'ler küçüktür, dolayısıyla “Mini”-SATA SSD'ler olarak tanımlanırlar. 2,5” sürücülerden daha küçüktür ve öncelikle netbook'lar, dizüstü bilgisayarlar, küçük PC'ler gibi daha küçük bilgisayarlar için kullanılır. Bunlar (çoğunlukla) aynı özellikleri paylaştıklarından temelde 2,5” SSD'ler kadar hızlıdır, sadece boyutları farklıdırlar.
M.2 SSD'ler
mSATA sürücüleri gibi M.2 SSD'ler de çıplak devre kartlarıdır. Ancak çeşitli genişlik ve uzunluk kombinasyonlarına sahiptirler. Bu, onu mSATA'dan daha esnek ve ultrabook'lar ile tabletler içinse ideal hale getirir.
Ayrıca, sistem ile SSD arasındaki veri aktarım hızını artıran bir ana denetleyici arabirimi ve depolama protokolü olan NVMe'yi (non-volatile memory express) destekler. Bu SSD'ler, PCI-E SSD'ler gibi veri işlemede daha hızlıdır.
PCI-E SSD'ler
PCI-E SSD'ler en iyi performansı sunar, aynı zamanda en pahalılarıdır. Arayüz olarak PCI-E yuvalarını kullanırlar. PCI-E şeritleri hızlı olsa da, SSD'ler seçtiğin şeritle sınırlı olacaktır, bu nedenle mevcut en hızlı yuvayı kullanmaya çalış. PCI-E yuvalarınızın her birinin hızını öğrenmek için ana kartının kılavuzuna bak.
Ne olursa olsun, PCI-E SSD'ler ve m.2 SSD'ler, normal SSD'lerden 4 kata kadar daha hızlı deneyim yaşamana olanak tanır. Bu SSD'ler için sıralı okumalar ve yazmalar, sırasıyla 2.500 MB/sn (okuma) ve 1.300 MB/sn'ye (yazma) kadar değişebilir. Ayrıca, bunlarda 500MB'nin üzerinde DDR3 yüksek hızlı önbellek bulunabilir.
NAND flash nedir?
Farklı şekil ve boyutlarının yanında, SSD'ler ayrıca 4 farklı NAND hücre teknolojisine dayalıdır:
SLC (Tek Seviyeli Hücre), MLC (Çok Seviyeli Hücre), TLC (Üç Seviyeli Hücre), QLC (Dört Seviyeli Hücre)
NAND flash türleri
Bu teknolojiler arasında genel bir eğilim vardır. Sonraki her teknoloji, her NAND hücresinin fazladan bir bit depolayabileceğini gösterir. NAND hücresi başına ne kadar az bit olursa teknoloji o kadar hızlı, daha güvenilir ve enerji açısından daha verimli olur. Ancak bu aynı zamanda daha pahalı oldukları anlamına gelir. Maliyeti bir tarafa bir SLC SSD teknik olarak en güvenilir SSD olurken, bir QLC en az güvenilir SSD olacaktır.
3D NAND ve V-NAND
3D NAND, orijinal olarak Intel ve Micron tarafından geliştirilmiştir. Bu tür NAND, 32 katman bellek hücresini taşır. V-NAND veya dikey-NAND ise, 48 katman bellek hücresini taşır.
Bu yeni teknolojik gelişmeler, güç tüketimini yarıya indirirken ve aynı zamanda düzlemsel NAND'ın ömrünü uzatırken, üretim maliyetlerini değiştirmeden sürücülerin kapasitesini artırmıştır.
SSD’ler İçin Kullanım Ömrü ve Güvenilirlikleri
"SSD sürücüleri daha mı hızlı bozulur?". Bu başlangıç seni ürkütmesin.
SSD'ler, aktüatör kolları veya hareketli parçaları olmadığı için zorlu ortamlar söz konusu olduğunda HDD'lerden, mekanik olarak daha güvenilirdir. Bu nedenle, SSD'ler kazara düşmelere ve aşırı sıcaklıklara karşı, HDD'lerden daha dayanıklıdır.
Ancak bu, tüm SSD'lerin aynı olduğu anlamına gelmez. Neyse ki, bir SSD'nin ne kadar güvenilir olduğunu bize anlatmak için yaygın olarak kullanılan birkaç ölçüm var. Bunlar genellikle bir SSD'yi satın alırken açıklamasında görülür. P/E döngülerinden epeyce bahsettik ve kullandım, ancak 4 tane daha var:
- TBW veya yazılan Terabayt,
- GB/gün
- DWPD veya Günlük Sürücü Yazma Sayısı
- MTBF veya Arızalar Arasındaki Ortalama Süre
Ayrıca, bunlar ambalaj üzerinde görüldüğünde, bunların bir garanti olarak kullanıldığını da belirtelim.
Bunu bir buzdolabı gibi düşünün. Sadece kullanıldığında 2 yıllık garantili olarak satışa sunulur, ancak çok daha uzun süre de dayanabilir.
SSD ömrünü kontrol etmenin yolları nelerdir?
Halihazırda bir SSD kullanıyoyr ya da almayı planlıyor ol, SSD'nin kullanım ömrünü göz önünde bulundurman çok önemlidir. Tam da buna yardımcı olan birkaç farklı yazılım çözümü var:
Samsung Magician
Intel SSD Toolbox
SSD Manager (Kingston)
SSDLife
SSD Ready
Corsair SSD Toolbox
Bu yazılımların her birinin SSD ömrünü kontrol etmek için kendi yöntemleri vardır. İşin aslı, kullandıkları yöntemlerin birbirinden pek bir farkı yoktur. Ayrıca, hangi SSD markasına sahip olursanız olun, yazılımın her markada çalıştığını da söyleyebilirim. Dolayısıyla, bir Intel SSD kullanıyorsan, Samsung Magician'ı endişelenmeden kullanabilirsin.
SSD’ler, tercih konusunda neden öne geçiyor?
Göbeğinde dönen bir disk plaka olan HDD'yi bir SSD ile değiştirmenin buna değer olduğu inkar edilemez. En nihayetinde SSD’ler, bilgisayarınızın daha hızlı açılmasını ve programların daha duyarlı olmasını sağlarlar. Oyunlarda üretkenlik veya daha hızlı yükleme süreleri için bu hız artışına gerçekten ihtiyacın varsa, o zaman bir SSD kesinlikle buna değecektir.
SSD'ler daha az güç tüketirler ve daha az yer kaplarlar. Bu da onları dizüstü bilgisayarlar için mükemmel kılar.
Sonuçta
Bir SSD almak, sisteminin nasıl yanıt verdiği ve ne kadar hızlı ön yüklendiği konusunda önemli bir fark yaratacaktır. Sistem bir HDD ile önyükleme yapmadan önce muhtemelen 1 dakikadan 30 saniyeye, 8 saniyeye veya daha kısa bir süreye ineceksin.
Ayrıca dosyaların çok daha hızlı yüklendiğini ve herhangi bir gürültünün (en azından HDD’ye nispeten) var olmadığını fark edeceksin.
SSD güvenilirliği söz konusu olduğunda, SSD'yi ne sıklıkta kullandığına ve ilgili MTBF veya Arızalar Arasındaki Ortalama Süre spesifikasyonuyla birlikte kaç P/E döngüsüne sahip olduğuna bağlıdır. Ama kişisel olarak, bir SSD almanın her zaman harcadığın paraya değeceğini söyleyebilirim.